Okul dışı öğrenme, öğretim programında yer alan kazanımların belirli bir plan ve hazırlık çerçevesinde okulun dışında çeşitli etkinliklerle öğrenilmesi olarak tanımlanır. Öğretim programını temel alır ve sınıf dışındaki alanlarda ve kurumlarda gerçekleşir.

Okul dışı öğrenme, öğretim programında yer alan kazanımların belirli bir plan ve hazırlık çerçevesinde okulun dışında çeşitli etkinliklerle öğrenilmesi olarak tanımlanır. Öğretim programını temel alır ve sınıf dışındaki alanlarda ve kurumlarda gerçekleşir.

Çocuklarını yarış atı gibi yetiştiren veliler tarafından zaman kaybı, akademik çalışmaların aksaması, çocukların derslerden koparak oyuna, gezmeye alışması gibi yaftalamalarla değerlendirilen okul dışı öğrenme, informal ortamlarda formal öğrenme faaliyetlerinin yürütülmesidir.

Yapılan çalışmalar, okul dışı ortamlarında yapılan etkinliklerin öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve psikomotor yönden gelişimine katkı sağladığını ve öğrencilerin motivasyonlarında, tutumlarında ve akademik başarılarında da olumlu yönde değişikliğe neden olduğunu ifade etmektedir. Öğretimin her kademesinde beklenen, sınıf içi ve okul dışı öğrenme ortamlarının bir arada kullanılması ve bu sayede öğrenmenin zenginleştirilmesidir.

Okul dışı öğrenme ortamları yaparak-yaşayarak öğrenmede de önemli bir rol oynamaktadır. Sınıf ortamına getiremeyeceğimiz öğretim materyallerini yerinde görme, deneme fırsatı yakalanmış olur. Aynı zamanda disiplinlerarası bir yaklaşım, okul dışı öğrenmenin önemli bir özelliğidir.

Örneğin bir tarih dersi planlamasında yaşanılan yerin tarihi hakkında bir müzeye gezi yapıldığında, hem yaşanılan yerin tarihi, hem de o yörenin geleneksel kıyafetleri ve diğer alışkanlıkları hakkında bilgi edinilir. Bu sayede hem öğrencilerin olayları bir bütün içerisinde görmesi sağlanır hem de etkinliklerin yürütülmesi bağlamında zaman ve emekten tasarruf edilir.

Okul dışı öğrenme etkinlikleri düzenlenirken günlük ders işleniş programı gibi bir gezi planı hazırlanır. Bu planda gezinin amacı, öğrencilere kazandıracağı davranışlar, gezinin güzergâhı, görevlilerin ve görevli araçların listeleri, görevli öğretmen ve okul dışı öğrenme gerçekleştikten sonra yapılacak değerlendirme yer alır.

Gezi sırasında tıpkı okulda, sınıfta olduğu gibi öğretmen tarafından davranışlara yönelik yönlendirmeler yapılarak öğrencilerin okul dışı öğrenmeden azami ölçüde yararlanması sağlanır. Gezi sonrası okula döndükten sonra gezi planı çerçevesinde değerlendirme yapılır.

Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinde program dışı etkinlikler ile zihinsel, sosyal-duygusal, fiziksel ve ahlaki gelişimi desteklemek; kazanılan becerilerin gerçek hayatta uygulanmasına olanak tanımak, okullarda yürütülen akademik çalışmaları zenginleştirmek, zamanı etkili kullanmak ve estetik duyarlılığı artırmak amaçlanmaktadır. Belirtilen amaç doğrultusunda program dışı etkinlikler, bütüncül eğitimin destekleyicisi olarak görülmektedir. Öğrencilerin kendilerini tanımalarına yardımcı olan program dışı etkinlikler, öğrencilere yaşam becerilerini keşfetmeleri ve geliştirmeleri için fırsatlar sunar. Program dışı etkinliklerin çok yönlü oluşu, öğretim programlarının dayandığı bütüncül eğitim anlayışına hizmet etmektedir.

Program dışı etkinlikler, eğitimi sınıf ve okul sınırlarının ötesine taşımaktadır. Bu etkinlikler öğrencileri gelecekte karşılaşacakları zorluk ve fırsatlara da hazırlamaktadır. Bu nedenle eğitim sürecindeki tüm paydaşların program dışı etkinliklere katılımı teşvik edip desteklemeleri önemlidir. Türkiye Yüzyılı Maarif Modelinde beceri, eğilim ve değerler; sorumlu karar verme süreciyle uyumlu bir bütün oluşturur. Öğretim programlarında yer verilen program dışı etkinlikler, öğrencilerin bütüncül gelişimlerine sağlayacağı katkılar açısından aşağıda sıralanan alanlarda kendini göstermektedir.

Bireysel Gelişimin Desteklenmesi: Program dışı etkinlikler, bireysel gelişim için etkili bir ortam sağlar. Öğrencilere ilgi ve yeteneklerini keşfetme, öz güven oluşturma ve güçlü bir şahsiyet geliştirme fırsatları sunar. Bu etkinlikler sayesinde öğrenciler sınırlarını zorlayabilir ve yeni ufuklar keşfedebilirler.

Zihinsel Gelişimin Desteklenmesi:Bütüncül gelişim entelektüel büyümeyi kapsar ve program dışı etkinliklerin zihinsel yeteneklerin beslenmesindeki rolü büyüktür. Akademik başarının yanı sıra zihinsel gelişimi destekleyecek program dışı etkinliklere katılmak; karar vermeyi, eleştirel düşünmeyi ve problem çözmeyi geliştirir.

Sosyal-Duygusal Gelişimin Desteklenmesi:Program dışı etkinlikler; öğrencilerde stres, kaygı ve zorluklarla başa çıkma becerisini geliştirerek onların akranları ve çevreleriyle etkileşim kurmalarına, sosyal beceriler edinmelerine, millî ve manevi değerleri yansıtmalarına imkân sağlar. Böylece öğrenciler bir takımın parçası olarak çalışmayı, birlikte daha iyi yaşamayı, çatışmaları çözmeyi ve saygılı bir şekilde iletişim kurmayı öğrenirler.

Fiziksel Gelişimin Desteklenmesi: Program dışı etkinlikler, öğrencileri sağlıklı gelişimleri konusunda desteklemenin yanı sıra kazandıkları becerileri hayat boyu yerine getirmeleri ve sağlıklı bir hayat tarzı benimsemeleri yönünde teşvik eder. Ayrıca öğrenciler, fiziksel zorlukların üstesinden gelip kendi sınırlarını zorlarken diğer yandan kendilerine olan inanç, güven ve saygılarını geliştirir.

Ahlaki Gelişimin Desteklenmesi: Ahlaki gelişim, öğrencilerin vicdan, adalet duygusu, dürüstlük, sorumluluk, saygı gibi değerlerin farkına varması ve bu değerleri içselleştirilerek eyleme geçirmesiyle ilgilidir. Program dışı etkinlikler; öğrencilere birlikte çalışma, merhamet, dayanışma, adil rekabet, yardımlaşma gibi ahlaki değerleri deneyimleme ve içselleştirme fırsatı sunar. Bu deneyimler, öğrencilerin sadece bilgi ve beceri kazanmalarını değil, aynı zamanda ahlaki bir bilinç geliştirerek toplumsal sorumluluklarını anlamalarını sağlar.

Bu nedenlerle meslektaşlarımız, okul dışı etkinliklerin planlanmasında ve gerçekleştirilmesinde önceki dönemlerden daha aktif olmalıdır.


Abdullah DAMAR | 09.12.2024